چگونه بپرسیم ؟

مطلب زیر نوع اندیشیدن شما را تغییر خواهد داد.
چگونه بپرسیم:
چند سال پیش یک مطلب از هوسرل بنیانگذار پدیدارشناسی دیدم که گفته بود: “بسیاری از مشکلات بشر از نوع سوال پرسیدن او شروع می‌شود”.
این مطلب خیلی ذهنم را درگیر کرد و اصلا نمی‌فهمیدم، منظور هوسرل چیست تا اینکه یک ویدئو از استیو جابز دیدم و یاد جمله هوسرل افتادم.جالب بود سوالاتی که استیو جابز در آن ویدئو پرسید، هیچکدام با “چرا” شروع نشد؟!
خیلی برایم جالب شد و چند کلیپ و مطلب دیگر از استیو جابز دیدم و جالب بود که هیچکدام از سوال‌های جابز با “چرا” شروع نمی‌شد، همه با “چگونه و چطور” شروع می‌شد که مرا مجبور کرد قدری بیشتر به این موضوع بپردازم.
شروع به مطالعه کردم و آثار دیوید برنز، کیوساکی، رابینز، دارن هاردی و چند نفر دیگر که در زمینه رفتار درمانی فعال هستند را مطالعه کردم و نتیجه برایم شگفت‌انگیز بود که در ادامه توضیح می‌دهم.
? بشر موجودی تجربه‌گراست و هنگامی که پدیده‌ای جدید را تجربه می‌کند در مغز او نتایج ثبت می‌شوند و از آن نتایج در برخورد با پدیده‌های جدید استفاده می‌کند.
? در واقع وقتی ما یک سوال را با “چرا” شروع می‌کنیم، مغز به دنبال جواب در تجربیات گذشته می‌گردد. به‌عنوان نمونه:
“چرا فلان اتفاق افتاد؟
چرا فلان حکومت سقوط کرد؟
چرا در فلان آزمون قبول نشدم؟
چرا من آدم موفقی نیستم؟
چرا اینقدر فقیرم؟
چرا مردم اینقدر بی‌تفاوت و ظلم‌پذیر هستند؟ و…”
جواب تمام این سوالات در گذشته است.
? واقعا حرف هوسرل خیلی درست و جالب بود. نکته‌ای که متوجه شدم این است که آدم‌های تاثیرگذار و موفق تاریخ مثل “ولتر، نلسون ماندلا، گاندی، لوترکینگ، جابز، ایلان ماسک و …” سوال‌هایشان را با “چرا” شروع نکردند که توانستند دنیای ما را تغییر بدهند. آن‌ها سوال‌هایشان را با “چگونه یا چطور” پرسیدند.چگونه می‌توانم کمپین حقوق بشری موفقی تشکیل بدهیم؟
چگونه می‌توانیم امپراطوری استعماری انگلیس را شکست دهیم؟ چگونه سیاه‌پوستان به حق و حقوق برابر خواهند رسید؟ چگونه دنیای بهتری خواهیم داشت؟ و….
? حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که “تفاوت سوال‌هایی که با چرا شروع می‌شوند با سوال‌هایی که با چگونه شروع می‌شوند در چیست؟”
پاسخ این است: جواب سوال‌هایی که با”چرا” شروع می‌شوند، در گذشته هستند و دلیل و چرایی یک اتفاق و پدیده را بیان می‌کنند و بستگی به نوع تجربیات ما دارد. به عنوان مثال پاسخ پرسش“چرا من این ‌قدر آدم فقیر و بدبختی هستم؟”از این دست دلایل است:
چون “پدر و مادر من فقیر بودند، خانواده ما پر جمعیت بود، هیچ وقت سرمایه کافی برای شروع کار خوبی نداشتم، از بچگی آدم بدشانسی بودم
این پاسخ ها در بهترین حالت دلایل درستی برای این فقر ارائه می‌کنند و در نتیجه ما می‌پذیریم که تا ابد فقیر باشیم و به این سرنوشت گردن نهیم.
ولی پاسخ پرسش‌هایی که با “چگونه یا چطور” شروع می‌شوند، علاوه بر پاسخ چرایی مساله، راهکار عملی برای برون‌ رفت یا حقیقت‌ بخشی به چیزی را بیان می‌کنند و تمام جواب هم در گذشته نیست و نیاز به تفحص و تحقیق و تفکر بیشتر دارد و بر عکسِ پرسش‌‌هایی که با “چرا” شروع می‌شوند، پاسخ ها آماده نیستند.مثلا:“چگونه می‌توانم فقر نباشم؟
چگونه می‌توانم فلان کار را با موفقیت انجام دهم؟ و …”پاسخ دادن به این پرسش‌ ها راحت نیست و نیاز به تحقیق و تفکر دارند و نتیجه هرچی باشد یک راهکار عملی است که ممکن است درست یا غلط باشد، ولی به هر حال یک راهکار است. متاسفانه ما هرگز یاد نگرفتیم که درست سوال بپرسیم و تقریبا تمام پرسش‌های خودمان را با “چرا” شروع می‌کنیم.
خوب به خاطر دارم در مقطع دبستان معلم مان موضوع “چرا محیط پارک‌های ما پر از آشغال است؟”را برایمان مشخص کرده بود تا در موردش انشا بنویسیم،
من کلی جواب در مورد بی ‌فرهنگی مردم نوشته بودم. از آنجایی که عادت داشتم، پس از نوشتن انشایم اشتیاق فراوان داشتم آن را برای پدرم بخوانم و نظر او را هم بپرسم و احساس می‌کردم خیلی خوب توانسته بودم این معضل را بشناسم، با ذوق آن‌را برای پدرم خواندم. وقتی انشایم تمام شد پدرم گفت: “مسلما هدف معلم شما آموزش بوده‌است نه انتقاد، ولی آیا اگر سوال را این‌گونه می‌پرسید بهتر نبود؟“چگونه محیط پارک‌های ما می‌تواند همیشه تمیز باشد؟”
و از من خواست مجدد انشا را بازنویسی کنم و در آن راهکار ارائه دهم. وقتی انشای سایر دوستانم را شنیدم برخی از آن‌ها نیز اشتباه من را تکرار کرده بودند.
واقعاً چقدر خوب است که طرز درست فکر کردن را از همان کودکی به بچه‌هایمان آموزش دهیم. امروزه کاملاً برایم مشهود و قابل درک است که پاسخ سوال “چرا نمی‌توانیم…..؟” با سوال “چگونه می‌توانیم…؟” خیلی متفاوت است. پاسخ اولی در بهترین حالت دلایل ناتوانی و دومی راه‌های توانستن است.
پاسخ اولی باعث نا امیدی و یاس و دومی پر از انرژی مثبت است.شما کدام را انتخاب می کنید؟