مادام حاج عباس

image

هنگامى که محمد شاه قاجاربه عنوان نایب السلطنه  در تبریز اقامت داشت یکی از بازرگانان اهل فرنگ، مقداری گل مصنوعی که در آن زمان در فرنگستان از پارچه‌های رنگی و کاغذ ساخته می‌شد، به ایران آورد. برحسب اتفاق چند دسته از این گلهای مصنوعی ازتهران به تبریز فرستاده شد و زنان اندرونیِ محمد میرزا عاشق و فریفته این گلها شدند و همه آنها خواستند که برای زینت اطاقهای خود از این گلها داشته باشند. اما چون تهیه آن مقدار گل مصنوعی در تبریز میسر نبود و کسی هم پیدا نمی‌شد که بتواند شبیه آن گلها را در داخل کشور بسازد، محمد میرزا یکی از نقاشان دستگاه خود به نام حاجی عباس شیرازی را در  در سال ١١٩٩ خورشیدى روانه پاریس نمود  تا این صنعت را بیاموزد و با این هنر به ایران بازگردداو تمام توان خود را  براى آموزش این هنر نزد بانوانى که از متخصصان ساخت آن بودند بکار برد ولى  با این حال وى در تحصیل این امر ناکام ماند و موفق به فراگرفتن ظرایف صنعت گلسازى در فرانسه نشد.

با این همه وى تدبیرى اندیشید و از محمد میرزا اجازه خواست یکى از خانم هاى گل ساز فرانسوى را براى آموزش گلسازى به ایرانیان به کشور بیاورد. محمد میرزا با تقاضاى وى موافقت کرد و به حاج عباس براى دعوت از یکى از خانم هاى گل ساز فرانسوى به ایران اختیار تام داد. وى نیز خانمى از اهالى ایالت اورلئان فرانسه را که در پاریس کار مى کرد و۳۰ سال سن داشت با حقوق سالیانه ۸۰۰۰ فرانک استخدام کرد و همراه وى روانه تبریز گردید. حاج عباس در بین راه متوجه شد که این خانم علاوه بر مهارت در صنعت گل سازى، در رشته هاى دیگرى چون قلاب دوزى و خیاطى و آشپزى فرنگى هم خیلى ماهراست. سرانجام این زن فرانسوى در بین راه به دین مبین اسلام مشرف شد و سپس به به عقد و ازدواج حاج عباس درآمد. خانم فرانسوى نیز از این که به همسرى فردى متنفذ، خوش بیان ، باهنر و ثروتمند درآمده بود چندان ناراضى نبود. حاج عباس شیرازى ظاهرا نخستین فرد ایرانى است که همسرى فرانسوى اختیار کرده است . ازدواج نخستین شهروند ایرانى با یک زن فرانسوى ظاهرا ابعادى فراتر از مسایل خانوادگى به خود گرفت و تاثیراتى در فضاى سیاسى وقت ایران برجاى گذاشت. مادام حاج عباس که زنى بسیار زیرک و باهوش بود پس از رسیدن به ایران دراندک زمانى زبان فارسى را فراگرفت و در دربار محمد میرزا آرایشگر زنان حرم ولیعهد ایران شد. وى همچنین پادشاه آینده را با نقل حکایات و داستان هاى اروپایى و تاریخ مغرب زمین مشغول مى کرد. دامنه نفوذ و اقتدار این بانوى فرانسوى در دربار ایران به تدریج به جایى رسید که حتى در مصالح سیاسى و کشورى نیز با وى مشورت مى کردند. در این میان همسر ارشد محمد میرزا (ملک جهان خانم معروف به مهد علیا مادر ناصرالدین شاه آینده ) روابط بسیار نزدیکى با این زن فرانسوى برقرار کرد و وى تربیت دو فرزند محبوب خود، ناصرالدین میرزا و شاهزاده خانم عزت الدوله را به وى واگذار کرده بود. حاج عباس شیرازى۱۰ سال پس از بازگشت به ایران درگذشت و همسر فرانسوى اش که فرزندى از همسر خود نداشت و نزدیک به ۴۰ سال سن داشت در همان حرم پادشاهى باقى ماند. به ادعاى مورخان ایرانى وى در تمام فعالیت هاى سیاسى مهد علیا که متاسفانه همراه با توطئه هاى فراوان اخلاقى وسیاسى همراه بود مشارکت داشت . پس از مرگ فتحعلى شاه و رسیدن نواده وى محمد میرزا به سلطنت که به افزایش قدرت مهد علیا به عنوان ملکه کشور انجامید، قدرت و نفوذ مادام حاج عباس نیز در دربار سلطنتى فزونى گرفت . به هنگام مرگ محمد شاه مهد علیا درتهران اقامت داشت. وى به دستیارى و راهنمایى این ندیمه فرانسوى، زمام امور کشور را در دست گرفت و تا هنگام رسیدن ناصرالدین شاه از تبریز به تهران به اداره امور کشور پرداخت. به عبارت دیگر مهد علیا با راهنمایى و مشاورت ندیمه فرانسوى خود زمینه را براى رسیدن ناصرالدین شاه به قدرت فراهم کرد. مادام حاج عباس در ١٢۵٧ خورشیدى در سنى نزدیک به ۹۰ سال فوت کرد در حرم ناصرالدین شاه به اعمال نفود سیاسى مشغول بود. عباس اقبال آشتیانى مورخ بزرگ ایرانى در یکى از مقالاتش نوشت که هیچ بعید نیست که این ندیمه فرانسوى در توطئه هایى چون کورکردن عباس میرزا ملک آرا و حتى در ماجراى قتل امیرکبیر نیز مشارکت داشته باشد. به نوشته آشتیانى “دسیسه یک زن به تنهایى مى تواند خاندانى را بر باد دهد،وقتى که دو زن مکار و توطئه گر (مهد علیا و مادام حاج عباس ) با هم همدست شوند معلوم است که دامنه فساد و اخلال ایشان به چه حوادث شومى مى تواند منتهى گردد.” اعزام دانشجویان و محصلان ایرانى به فرانسه در زمان محمد شاه قاجار بار دیگر مطرح شد. شاید بتوان حضور ندیمه فرانسوى در حرم پادشاهى را یکى از علل توجه بیشتر دربار به این کشور دانست. در اواخر سطلنت محمد شاه ، وى میرزا محمد خان شیرازى را که به عنوان سفیر فوق العاده ایران به پاریس اعزام شده بود مامور مذا کره با مقام هاى عالیرتبه فرانسوى در مورد پذیرش دانشجویان ایرانى در مرا کز آموزش عالى آن کشور کرد.


وى در ملاقاتى که با “فرانسوا گیزو” وزیر امور خارجه وقت فرانسه در پاریس داشت، گفت و گوهاى مشروحى درباره اعزا م محصلان ایرانى به آن کشور به عمل آورد.
این نوشته در خواندنیها ارسال و برچسب شده است. افزودن پیوند یکتا به علاقه‌مندی‌ها.