خبرگزاری فارس: قدمت دیوار گرگان، یکی از طولانی‌ترین دیوارهای جهان که به مار سرخ نیز معروف است، بنابر مطالعات هیئت های باستان شناسی به دوران ساسانی می‌رسد.
به گزارش “سرویس فضای مجازی” خبرگزاری فارس، این دیوار از آن رو به “مار سرخ” معروف شده که در ساخت هسته مرکزی و قسمت‌های میانی آن آجرهای سرخ رنگ به کار رفته است. بدون شک معرفی تاریخ و اهمیت این دیوار به عنوان طولانی‌ترین دیوار آجری دنیا نیازمند برنامه‌ریزی است که در همین راستا پیمایش این دیوار دفاعی در هفته موزه و میراث فرهنگی آغاز شده است و به گفته فریدون فعالی، مدیرکل میراث فرهنگی استان گلستان مراحل دیگر این پیمایش با توجه به درو مزارع گندمزار و دید بیشتر این دیوار، در تابستان انجام می شود. مطالعات روی دیوار گرگان را هیئتی مرکب از باستان شناسان ایرانی و باستان شناسان دانشگاه های ادینبورگ و دورهام انجام می دهند. بنابر تحقیقات، باستان شناسان توانسته‌اند این نکته را اثبات کنند که توان مهندسی ایرانیان برابر یا حتی پیشتر از توان مهندسی امپراتوری روم در ساختن سازه‌های دفاعی بوده است. در طول خط سیر دیوار از ارتفاعات شرقی تا گومیشان و کرانه ساحلی بیش از ۳۰ دژ دفاعی وجود دارد که محل استقرار سربازان بوده است. ابعاد دژها از ۱۲۰ در ۱۲۰ متر تا ۲۴۰ در ۳۰۰ متر متغیر است. جوی یا کانال انتقال آبی به عمق ۵ متر که در سراسر دیوار امتداد داشته، آب را به نقاط مختف آن می رسانده است. در سال ۱۳۱۶، اریک اشمیت خلبانی آمریکایی که با هواپیمای خود از نقاط باستانی ایران عکاسی می‌کرد، در منطقه گرگان متوجه وجود دیوار قرمز رنگی شد که از سمت دریا به طرف کوه‌های پیش کمر می‌رود. عکس برداری‌های او اسناد مهمی را برای باستان شناسان بعدی برجای گذاشت. در سال۱۳۵۰ ، محمد یوسف کیانی باستان شناس ایرانی با انجام مطالعاتی طول دیوار را در حدود ۱۷۵ کیلومتر برآورد کرد. پیش از آغاز تحقیقات علمی، برخی ساخت این دیوار را به اسکندر مقدونی نسبت می دادند، برخی دیگر آن را متعلق به زمان کوروش هخامنشی یا دوران اشکانی می دانستند. از این دیوار در برخی متون به سد سکندر و سد نوشیروان نیز نام برده شده است. به گزارش سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی؛ باستان شناسان می‌گویند در ساخت این دیوار عظیم ده‌ها میلیون قالب آجر به کار رفته است. آنان شواهدی از تعداد زیادی کوره و کارگاه ساخت آجر در طول دیوار و در فواصل نزدیک به آن یافته اند که نشان دهنده کارگاه صنعتی بسیار بزرگ برای احداث این دیوار است. طبق برآوردها ۳۰ هزار سرباز می‌توانستند در طول دیوار مستقر شوند. باستان شناسان با نمونه برداری و آزمایش خاکسترها و زغال‌های بر جای مانده در کوره‌های آجرپزی، نشان دادند که قدمت دیوار به قرن‌های پنج و ششم میلادی می رسد. با تخمین قدمت دیوار، اکنون راحت‌تر می شود به دلیل اصلی ساخته شدن آن پی برد: پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگ‌های مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون (Hun) و دیگر اقوام شمالی رو به رو بودند. به گزارش واحد مرکزی خبر، بنابراین دیوار می‌توانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستان های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران ببندد. تحقیقات روی یکی از دژها یا سربازخانه‌های این دیوار دفاعی نشان می‌دهد که حداقل تا یک قرن پس از ساخته شدن فعال بوده است و نشانه‌هایی از حضور سربازان در آن دیده می شود اما بعد از آن به عللی متروک شده است. از جمله دلایل متروک شدن این تاسیسات دفاعی می تواند نیاز به حضور سربازان بیشتر در نبرد با امپراتوری بیزانس یا مقاومت در برابر حمله اعراب بوده باشد. در زمان احداث “مار سرخ” سطح آب دریای مازندران پایین تر از سطح کنونی آن بوده بنابراین محتمل است برخی از قسمت های این دیوار دفاعی اکنون زیر آب فرو رفته باشد. کاوش‌های سال ۲۰۰۷ زیر آب های خلیج گرگان بخش‌هایی از دیواری به نام دیوار “تمیشه” را آشکار کرد که گمان می رود در نقطه ای به دیوار گرگان متصل می شده است. حدسیاتی نیز در این مورد وجود دارد که بخش های زیر آب دریا، قسمت هایی از پادگانی بزرگ یا حتی بندری ساسانی باشد. دیوار بزرگ گرگان در دوره ساسانی و نزدیک به ۱۷۰۰ سال پیش به طول ۲۰۰ کیلومتر با نام های قزل ائلان، سد اسکندر، سد انوشیروان، سد پیروز و دیوار دفاعی گرگان که طولانی ترین اثر معماری ایران باستان است در مدت ۹۰ سال ساخته شد. امپراتوری ساسانی، زمانی که امپراتوری بیزانس با فشارهای خارجی رو به رو بود و امپراتوری روم غربی نیز رو به زوال می رفت، توانست با گردآوری نیروی انسانی فراوان و به کارگیری توان مهندسی، سازه‌ای دفاعی را همراه با دژهای متعددی برپا کند که در باختر زمین نیز مشابه آن وجود ندارد. دیوار بزرگ گرگان بعد از دیوار چین به طول شش هزار کیلومتر و سمیز آلمان به طول ۵۴۸ کیلومتر بزرگ ترین دیوار جهان است. این اثر، از نظر موقعیت جغرافیایی طبیعی در امتداد ضلع شمالی گرگان رود کشیده شده است و اکنون بقایای آن از دامنه بیلی لوه در غرب پارک ملی گلستان (شرق شهرستان کلاله) آغاز می شود و تا نزدیکی روستای صفاایشان و سواحل قدیمی دریای خزر در بخش گمیشان شهرستان (ترکمن) امتداد دارد.
در سال ۱۳۷۸ دیوار گرگان به ثبت ملی رسید و تاکنون کاوش‌های متعددی را هیئت مشترک باستان شناسی ایرانی و انگلیسی در دیوار انجام داده‌اند وجود معماری منظم در طول مسیر ۲۰۰ کیلومتری از جمله ویژگی های مهم دیوار بزرگ گرگان بوده و این دیوار به طور کامل از مصالح آجر و خشت ساخته شده است. شاخص ترین ویژگی دیوار، نظام مهندسی، شیوه معماری و مدیریت آب در نظام دفاعی آن است که به وسیله کانال‌های باستانی آب را از طریق رودخانه “گرگان رود” به سمت خندق و کوره های آجرپزی و زمین های پایین دست هدایت می کرده است.
