جانباخته راه آزادى

باسکرویل خدمت نظامی خود را در آمریکا انجام داده بود و از فنون نظامی آگاهی داشت چون دید که نوجوانان آذربایجان را عشق آزادی به سر افتاده و در میدان مشق، مشق جانفشانی می کنند، از روی صدق و صفا، همراهی ایشان را بر خودوظیفه دانست و به تعلیم آنان کمر بست و با یک عشق مفرط مشغول به کار شد و شب و روز، همت خود را مصروف تعلیمات نظامی جوانان کرد.

دیری نگذشت که بیش از یک صد نفر از جوانان بزرگ زاده و پسران دولتمندان شهر در گرد او پره زده و از تعلیمات وی بهره مند شدند.  بالاخره فوجی از ایشان پدید آورد و نام آن را فوج نجات نهاد و همه شاگردان وی، او را از دل و جان دوست میداشتند و این حسن استقبال، هر روز به امیدواری و شوق و شعف او می افزود. چون منظور وی به طور روزافزون پیش می رفت، برخی از مجاهدین به چشم رقابت به فوج نجات می نگریستند و پاره ای خیالات واهی در باره فوج مزبور میکردند. در صدر تکیه آن خیالات ایشان، جز وهم و سوء ظن چیزی نبود و او هرگز بدین تصورات بیجا اعتنائی نمی کرد و با دل پاک و امیدواری به آتیه فوج، همیشه مشغول کار بود. فقط چیزی که تا اندازه ای مورد توجه بود، همین مطلب بود که اغلب افراد فوج، از فرزندان اهل ثروت بودند و پدران و مادران ایشان نمی خواستند که فرزندانشان داخل در زمره مجاهدین شده و به میدان جنگ بروند و حتی ستارخان به فوج باسکرویل اعتماد نداشت و می گفت: «که افراد این فوج اغلب از کسانی می باشند که نازپروده و متنعم هستند و غریو کوس جنگ و نعرۀ دلیران به گوش ایشان نرسیده است و عزیز پدر مادرند، می ترسم که جنگ ناکرده راه فرار پیش گیرند و رئیس خودشان را به کشتن دهند.»

به هر صورت باسکرویل در عزم خود چون کوه آهنین پابرجا بود تا آن که جنگ شام غازان پیش آمد. باسکرویل آن شب را از وجد به خواب نرفت و فوج خود را تشجیع می کرد و می گفت: بکوشید تا بر دشمن غالب شوید.

چون وضع تبریز از حیث آذوقه ساعت به ساعت وخیم تر میشد و بایستی هر چه زودتر به چاره آن پرداخت آخرین چاره در آن دیدند که از شمشیر استعانت جویند.

…. ستارخان دستور داد که به شام غازان حمله کنند و نظر بر این بود که باید نخست با تصرف شام غازان ارتباط صمدخان را از قراملک قطع و سپس به دفع صمدخان پرداخته شود و این پیش بینی مورد تصدیق عموم حاضرین واقع شد و مقرر گردید که به مستر باسکرویل نیز اطلاع داده شود …

فوج نجات باسکرویل مرکب بود از جمعی اشخاص وطنخواه و علاقمند و عده این فوج هر چند متجاوز از دویست نفر بود ولی آنان که با وی عهد و پیمان بسته بودند بیش از چهل نفر نبودند.

تعدادی از اشخاصی که داخل فوج نجات باسکرویل بودند عبارتند از:

معتمد التجار، حسن علیزاده، میرزا علی خان پستخانه، میرزا احمد قزوینی، حسین آقا قنادی زاده، رضازاده شفق، علوی زاده، کربلای علی حریری، حسین خان کرمانشاهی، میرزا احمدخان مشکوه، کریم اسکندرانی، رضا پاک نیا، زین العابدین بالازاده، ابراهیم قفقایچى و…سرانجام باسکرویل آزاده به دست دژخیمان استبداد ودر راه آزادى مردم ایران کشته شد . 

.